حضرت آیة اللّه العظمى محمّد ابراهیم جنّاتى، سال ١٣١١ هجرى شمسى در شاهرود دیده به جهان گشودند . در شش سالگى به اشاره پدر به فراگیرى قرآن مجید و ادبیات فارسى پرداخته و در یازده سالگى وارد مدرسه علمیه شاهرود گردیده و در مدت چهار سال موفق به اتمام مقدمات و مقدارى از سطح عالى شدند . هنوز هیجده بهار از عمر ایشان نگذشته بود که سطوح عالیه فقه و اصول را به ضمیمه منظومه سبزوارى به پایان رسانده و به منظور گذراندن مراحل بعدى به مشهد هجرت کرده و از درس هاى اساتید آن حوزه علمى بهره فراوان بردند.
پس از مدتى به قم رفته و با شرکت در درس خارج فقه آیة اللّه العظمى بروجردى و خارج اصول امام خمینى به تحصیل ادامه دادند . سپس به نجف اشرف مهاجرت نموده و بیست و پنج سال در آن مرکز علمى اقامت گزیدند، که بیشتر آن صرف استفاده از محضر پرفیض استادان آن حوزه علمیه مانند آیات عظام شاهرودى، حکیم، شیرازى، حلّى، زنجانى و خویى گردید .
به موازات تحصیل به تدریس رسائل و شرح لمعه و نیز تألیف روى آوردند . یازده سال در جامعة النجف کتاب هاى سطح عالى حوزه (رسائل، مکاسب و کفایه) را جمعاً در سه دوره تدریس کردند و همچنین در سال هاى آخر اقامت در نجف اشرف، در مدرسه بزرگ مرحوم آخوند خراسانى، خارج اصول تدریس مى کردند. در نجف کتاب هاى بسیارى به رشته تحریر درآوردند، از جمله تقریرات درس خارج فقه مرحوم آیة اللّه العظمى شاهرودى را به صورت مجموعه اى پنج جلدى ، به تشنگان معارف فقهى عرضه کردند .
در سال ١٣٥٨ هجرى شمسى با مراجعت به ایران و اقامت در شهر قم ، همچنان کار تدریس و تألیف کتب و مقالات علمى را پى گرفتند . خارج فقه و اصول بگونه متداول در حوزه و نیز فقه ، اصول ، علوم قرآن و علوم حدیث بگونه تطبیقى ، جملگى موضوعاتى بوده اند که همواره به تدریس آنها در قم اشتغال داشته و دارند .
معظم له نخستین شخصیت علمى مى باشند که فقه ، اصول ، علوم حدیث و علوم قرآن را در حوزه علمیه قم به صورت تطبیقى ، از دیدگاه بیست و دو مذهب از یکصد و سى و هشت مذهب فقهى که در تاریخ فقه اسلامى وجود دارند (امامیه ، حنفیه ، مالکیه ، شافعیه ، حنبلیه ، زیدیه ، اباضیه ، ظاهریه ، اوزاعیه ، ثوریه ، لیثیه ، راهویه ، نخعیه ، تمیمیه ، طبریه ، جبیریه ، کلبیه ، شبرمیه ، ابن ابى لیلى ، زهریه ، عیینیه و جریحیه) تدریس نموده اند . این درس ها در مجموعه هایى گردآورى شده که بخشى از آنها مانند فقه مقارن ، منابع اجتهاد ، ادوار اجتهاد ، ادوار فقه و مناسک حج از دیدگاه مذاهب اسلامى چاپ شده و بخش دیگر آنها مانند علوم حدیث و علوم قرآن از دیدگاه مذاهب اسلامى در مرحله چاپ قرار دارد .
تألیفات ، آثار و نظرات علمى ایشان تاکنون در قالب ده ها کتاب و صدها مقاله ، سخنرانى و مصاحبه در داخل و خارج کشور و به زبان هاى گوناگون منتشر شده اند .
حضرت آیة اللّه العظمى جنّاتى تاکنون در بسیارى از همایش ها و کنگره ها ، در ایران و خارج از ایران ، به ایراد سخنرانى پرداخته اند . انجام مصاحبه با تعداد زیادى از روزنامه ها و مجلات داخلى و خارجى ، از دیگر فعالیت هاى علمى و فرهنگى معظم له مى باشد ، که در این سخنرانى ها و مصاحبه ها بگونه مفصل و مشروح ، آراء و نظرات و فتاواى خویش را بیان فرموده اند .
به عنوان نمونه ، گذشته از شهرها و دانشگاه هاى ایران ، در دانشگاه بیرمنگام (همایش جایگاه عقل در متون مقدس) ، دانشگاه استانبول (سمپوزیوم شناخت شیعه در گذشته و امروز) ، دانشگاه دمشق (همایش فقه تطبیقى و شیوه هاى اجتهادى) ، مکه و مدینه (کنگره مذاهب اسلامى و کنگره حج) و قماطیه (همایش بحث هاى اسلامى) ، به ایراد سخنرانى و مقاله علمى پرداخته اند .
روزنامه ها و مجلات گوناگون در ایران ، پاکستان ، هند ، فرانسه ، انگلستان و آمریکا ، تا به امروز آراء ، نظرات و فتاواى معظم له را منتشر کرده اند ، که برخى از آنها عبارتند از : روزنامه ها و مجلات کیهان ، اطلاعات ، ایران ، جمهورى اسلامى ، ابرار ، قدس ، رسالت ، بعثت ، سلام ، جهان اسلام ، کیهان هوایى ، زن ، همشهرى ، تهران تایمز ، کیهان اندیشه ، کیهان فرهنگى ، زنان ، میراث جاویدان ، زائر ، میقات حج ، اندیشه حوزه مشهد ، فرزانه ، نور علم ، تبیان ، ادبستان ، کوثر ، پیک یاران ، ماهان ، ایران جوان ، سروش ، العدل ، صوت الاسلام ، الثقافة الاسلامیة ، الفکر الاسلامى ، التوحید ، المبلغ الرسالى و . . .
ایشان تاکنون مسائل مستحدثه (مسائل جدید) بسیارى را مورد پژوهش مستمر قرار داده و آنها را با توجه به شرایط زمان ، مکان ، عرف و نیاز جامعه و بر اساس مبانى فقه اجتهادى و عناصر اصلى استنباط به بحث گرفته و در محافل علمى و مراکز فرهنگى و مطبوعات مطرح ساخته اند . همین امر ایشان را چه در نجف و چه در قم در زمره مجتهدان برجسته اى جاى داد که با نظریات عمیق خود راهگشاى پژوهشگران عرصه فقاهت بوده و هستند .
آراء و نظرات نوینى چون نقش زمان و مکان در اجتهاد ، جواز تصدى منصب قضاوت توسط زنان ، جواز تصدى مقام مرجعیت و همه وظایف سیاسى اجتماعى توسط زنان ، طهارت ذاتى مطلق انسان ، حلیت ذبایح اهل کتاب ، جواز میقات از ادنى الحل ، جواز مجسمه سازى به عنوان فن و هنر، معین نبودن سن خاص در بلوغ دختران (تنها نشانه بلوغ دختران عادت ماهانه است) و نیز نظرات جدید ایشان در باره مسائلى چون موسیقى ، هنر، حجاب و . . . از جمله آثار ایشان مى باشد .
ایشان در رساله توضیح المسائل خویش که حاوى بیش از ٣٠٠٠ مسأله مى باشد، کلیه احتیاطات رایج در رساله ها را که بیش از صد مورد مىباشند، با شیوه اجتهادى خویش و بر اساس عناصر اصلى استنباط تبدیل به فتواى صریح کرده و در مورد هر مسأله نظر قطعى و مشخصى ارائه کرده اند و مناسک حج ایشان نیز با بیش از ١٤٠٠ مسأله بزرگترین و کامل ترین مناسک حج چاپ شده تاکنون مى باشد .